13.07.2010 r.
SYTUACJA MIESZKANIOWA W POLSCE A KRYZYS – cz.I
Mieszkanie jest dobrem tak ważnym dla losów narodu i państwa, że władze państwowe - zarówno rządowe jak i samorządowe – mają prawny obowiązek prowadzenia polityki umożliwiającej posiadanie przez każdą rodzinę samodzielnego mieszkania.
I. ZOBOWIĄZANIA PRAWNE WŁADZ PUBLICZNYCH
Znaczenie sytuacji mieszkaniowej dla Państwa i obywateli znajduje odzwierciedlenie w dokumentach i aktach prawnych o najwyższej randze, w tym Konstytucji RP, która w art. 75 ust. 1 głosi, że władze publiczne są zobowiązane do prowadzenia polityki sprzyjającej:
„zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, a w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania”.
Konkretne obowiązki ustawowe w tej materii wskazują na szczególną rolę samorządów lokalnych. Ustawa z dnia 8 marce 1990 r. o samorządzie gminnym stwierdza
w art. 7, że:
„zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy gminnego budownictwa mieszkaniowego”
Natomiast art. 4 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego stwierdza, że:
„1. Tworzenie warunków do zaspakajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej należy do zadań własnych gminy.
2. Gmina, na zasadach i wypadkach przewidzianych w ustawie, zapewnia lokale socjalne
i lokale zamienne a także zaspakaja potrzeby mieszkaniowe gospodarstw o niskich dochodach.
3. Gmina wykonuje zadania, o których mowa w ust. 1 i 2, wykorzystując mieszkaniowy zasób gminy lub w inny sposób.
4. Gminy mogą otrzymywać dotacje celowe z budżetu państwa na zadania o których mowa
w ust. 1 i
Przytoczone przepisy są w znacznej mierze potwierdzeniem lub rozwinięciem postanowień zawartych w wiążących Polskę przyjętych umowach i dokumentach międzynarodowych, w tym:
- Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 r.
- Międzynarodowego Paktu Praw Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych z 1977 r.
- Europejskiej Karty Społecznej z 1997 r., która w swych postanowieniach zobowiązuje państwa sygnatariuszy do:
● wspierania dostępu do mieszkania o odpowiednim poziomie,
● zapobiegania i zmniejszania liczby bezdomnych – zaś docelowo wyeliminowania bezdomności.
● zwiększania dostępności dochodowej do mieszkania poprzez działania mające na celu ograniczenie kosztów.
Opłakany stan zasobów mieszkaniowych z jakim Polska wyszła z II wojny światowej, przez całe dziesięciolecia stawiał nasz kraj na samym końcu Europy pod względem zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. Mając to na uwadze ówczesne władze deklarowały, jeszcze w uchwale Sejmu z 1972 r. o perspektywicznym programie mieszkaniowym, że
w połowie lat 80 każda rodzina w Polsce będzie dysponować własnym samodzielnym mieszkaniem. Pomimo niezaprzeczalnych wysiłków Państwa, w celu poprawy sytuacji, nie uległa ona w odczuciu społecznym poprawie, a średni czas oczekiwania na mieszkanie
w roku 1980 przekroczył już 10 lat.
Problem powyższy znalazł się w postulatach Porozumień Gdańskich z sierpnia 1980 r., które nałożyły na Państwo obowiązek skrócenia oczekiwania na mieszkanie.
Za deklarację woli takiego działania, już po przemianach ustrojowych po 1989 r. można uznać uchwałę Sejmu R.P. z 6 lipca 1995 r. w sprawie polityki mieszkaniowej Państwa w okresie transformacji społeczno-gospodarczej. W rozdziale II tej ustawy czytamy:
„Głównym celem polityki mieszkaniowej w obecnej sytuacji gospodarczej jest przeciwdziałanie pogarszaniu się warunków mieszkaniowych rodzin. Za strategiczny cel polityki mieszkaniowej Sejm R.P. uznaje zlikwidowanie narastającego przez dziesięciolecia deficytu mieszkań o współczesnym standardzie. Realizacja tego celu możliwa jest w okresie 10÷15 lat. W tym celu konieczne jest stopniowe coroczne zwiększanie liczby oddawanych do eksploatacji nowo wybudowanych mieszkań – do poziomu conajmniej 150 tys. mieszkań
w roku 1999 i conajmniej 300 tys. mieszkań w roku 2005. Już w roku 1995 powinny zostać wprowadzone w życie odpowiednie mechanizmy i instrumenty pobudzające efektywny popyt na mieszkania i intensyfikujące budownictwo mieszkaniowe, a rok 1996 powinien być rokiem przełomowym w budownictwie mieszkaniowym a także w remontach i modernizacji starych zasobów. Interwencjonizm państwowy powinien być przede wszystkim nastawiony na tworzenie warunków umożliwiających pozyskanie pierwszego mieszkania przez już istniejące
i nowo zakładane rodziny”.
W tym samym roku Sejm przyjął ustawę o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego, powołującą do życia TBS-y, jak i Krajowy Fundusz Mieszkaniowy.
Był to jednak ostatni akt prawny wychodzący rzeczywiście na przeciw potrzebom społecznym.
--------------------
W następnej części przedstawiona zostanie realizacja zobowiązań prawnych władz publicznych w zakresie polityki mieszkaniowej
Zarząd ŻSM
P.s. Niniejszy materiał stanowi wybrane fragmenty referatu prof. Piotra Witakowskiego wygłoszonego na XX Konferencji Spalskiej, poświęconej Budownictwu Mieszkaniowemu.